Teo cơ delta hay xơ hóa cơ delta là tình trạng mất khối lượng cơ delta, yếu ở một hoặc hai bên vai và cánh tay. Đặc biệt nghiêm trọng, nếu như không được phát hiện kịp thời và điều trị sớm sẽ khiến hạn chế khả năng vận động và làm biến dạng vóc dáng của người bệnh. Để hiểu hơn về tình trạng bệnh teo cơ delta, mời bạn theo dõi nội dung dưới đây!
Teo cơ delta là gì?
Nội dung chính
Teo cơ delta là gì?
Cơ delta là loại cơ tạo thành đường viền tròn của vai giống như hình tam giác. Theo giải phẫu học, cơ delta sẽ bọc quanh khớp vai và kết nối với xương cánh tay. Dưới sự chèn ép của gân, cơ delta được phân thành 3 bộ sợi cơ rời rạc gồm cơ delta phía trước, cơ delta bên (hay cơ delta trung gian) và cơ delta phía sau. Nhiệm vụ của cơ delta là giúp nâng đỡ phần cánh tay trong vận động dưới sự điều khiển của dây thần kinh nách.
Hình ảnh teo cơ delta – Tình trạng rối loạn làm mất khối lượng cơ delta
Teo cơ delta là một tình trạng rối loạn dẫn đến mất khối lượng cơ delta. Bệnh teo cơ thường kèm theo yếu ở một hoặc hai bên vai cùng cánh tay, dị tật rất khó thực hiện những cử động liên quan đến các xương quanh vai.
Teo cơ delta xảy ra do những sợi đai của cơ delta bị xơ hóa do sự tác động của một số yếu tố như không sử dụng cơ trong thời gian dài, quá trình thoái hóa tự nhiên ở người lớn tuổi, thường xuyên tiêm thuốc ở cùng một vị trí, khuyết điểm ở bộ gen,… Bất kỳ ai cũng có khả năng mắc bệnh này nhưng thông thường phổ biến nhất ở trẻ nhỏ.
Dấu hiệu nhận biết bệnh nhân bị teo cơ delta
Một triệu chứng đặc trưng nhất của teo cơ delta là phần xương bả vai 2 bên nhô cao, trong đó xương giữa 2 vai thì bị xệ xuống nên nhìn đằng sau giống 2 cánh chim. Đặc điểm khi bị teo cơ delta được nhận biết như sau:
Bệnh teo cơ delta ở trẻ em làm mất cân bằng 2 bên vai
- Teo cơ phía trước: Cánh tay sẽ trong trạng thái như bị uốn cong và rẽ ra.
- Teo cơ phần giữa: Bờ vai như kiểu bị giang rộng ra.
- Teo cơ phía sau: Cánh tay sẽ có cảm giác như kéo dài hơn và rẽ ra.
Ngoài ra, trong giai đoạn đầu của bệnh teo cơ delta các triệu chứng khá mờ nhạt khiến bệnh nhân khó phát hiện ra. Tuy nhiên, do một lượng đáng kể khối lượng cơ mất đi nên người bệnh có thể dàng nhận thấy một vài triệu chứng nghiêm trọng:
- Sự mất cân bằng 2 bên vai.
- Xương bả vai xoay ngoài có hình cánh chim.
- Vai hạ thấp.
- Đầu trên xương các nhánh ở vai bị nhô ra trước.
- Quan sát khuỷu tay và cánh tay thấy được các vết lõm trên bề mặt da; đồng thời rãnh lõm dọc theo thân cơ.
- Không thể nào khép cánh tay sát vào thân người.
- Không thể hoặc khó khăn trong việc đặt 2 khuỷu tay chạm vào nhau.
Vị trí của cơ delta
- Khó khăn khi thực hiện các động tác liên quan đến vai.
- Biến dạng lưng ngực.
- Sai khớp vai.
- Xuất hiện rãnh lõm da, phát hiện bằng cách sờ.
- Biến dạng xương sống như cong vẹo cột sống, gù lưng,…
- Giảm các phản xạ và tính linh hoạt.
- Khó chịu hoặc bị đau nhẹ khi vận động.
- Mất cảm giác ở vai, lưng, phần trên cánh tay.
- Cảm giác kiến bò do tổn thương dây thần kinh nách.
- Thường xuyên trật khớp xương cánh tay.
- Bị hạn chế khả năng khép khớp, đặc biệt là ở trên mặt phẳng ngang vai dưới 90 độ.
- Bị hạn chế khả năng vận động khớp vai dưới 90 độ.
Nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng teo cơ delta
Hiện nay vẫn chưa thể xác định cụ thể nguyên nhân chính xác gây teo cơ delta. Tuy nhiên, một số nghiên cứu đã chỉ ra sự tác động của một số vấn đề dưới đây có thể gây bệnh teo cơ delta. Cụ thể:
1. Tổn thương thần kinh
Bệnh teo cơ delta có thể xảy ra do tổn thương dây thần kinh mũ (dây thần kinh nách). Đây là dây thần kinh điều khiển các hoạt động của cơ delta, nên khi dây thần kinh nách bị tổn thương do bệnh lý hoặc do chấn thương sẽ gây chèn ép làm cơ này bị liệt.
Teo cơ delta ở người lớn do những sợi đai của cơ delta bị xơ hóa
2. Tiêm thuốc nhiều lần
Tiêm thuốc nhiều lần vào cơ delta sẽ làm thay đổi cấu trúc, chức năng cơ delta và là nguyên nhân chủ yếu làm teo cơ delta. Bởi vì việc tiêm thuốc vào cơ delta quá nhiều sẽ gây ra tình trạng đau mỏi cơ và xơ hóa.
3. Sử dụng thuốc
Theo nghiên cứu, một số loại thuốc có khả năng làm tăng nguy cơ mất khối lượng cơ delta đó là thuốc ngừa sốt rét, penicillin, streptomycin, tetracycline, dramamine, iron.
Một số loại thuốc có khả năng làm tăng nguy cơ mất khối lượng cơ delta
4. Do gen
Sự khiếm khuyết trong bộ gen gây teo cơ cục bộ hoặc một vị trí của cơ thể, trong đó có cơ delta. Bởi, khiếm khuyết trong bộ gen sẽ làm cản trở quá trình tổng hợp protein và quá trình chuyển hóa của tế bào cơ. Từ đó gây mất khối lượng cơ và giảm sức mạnh. Đây là trường hợp thường xảy ra ở trẻ nhỏ, còn gọi là teo cơ delta bẩm sinh.
5. Chấn thương
Teo cơ delta có thể xảy ra do chấn thương cùng một số tác nhân hóa lý như phù nề, chảy máu tại chỗ. Nguyên nhân là do chấn thương khiến cơ bị dập, phù nề làm tổ chức cơ không được nuôi dưỡng và lâu ngày dẫn đến teo cơ kèm yếu ở bên vai, cánh tay bị ảnh hưởng.
Chấn thương làm tổ chức cơ không được nuôi dưỡng
6. Chế độ dinh dưỡng
Chế độ ăn uống nghèo nàn, thiếu protein và năng lượng khiến cho tốc độ tổng hợp protein giảm. Trong khi đó protein là thành phần để tăng sức cơ, kích thích tạo cơ cũng như duy trì khối lượng cơ của cơ thể.
7. Không sử dụng cơ
Bệnh teo cơ delta thường xảy ra ở bệnh nhân không dùng cơ trong thời gian dài do chấn thương hoặc bệnh lý cản trở các hoạt động ở vùng vai và cánh tay.
Thường thì các biểu hiện teo cơ delta xảy ra do bệnh nhân không dùng cơ trên 10 ngày. Tốc độ teo cơ sẽ nhanh hơn so với ở người lớn tuổi không sử dụng cơ với tốc độ bình thường 0,5 – 0,6% tổng khối lượng cơ mỗi ngày.
8. Hội chứng suy mòn
Hội chứng suy mòn chủ yếu gây ra teo cơ cục bộ và teo cơ chân, bởi vì do mất cơ liên tục không thể kiểm soát bằng liệu pháp dinh dưỡng. Trong một vài trường hợp, hội chứng này còn có thể gây xơ hóa cơ delta dẫn đến mất cơ.
Hội chứng suy mòn sức khỏe ở người –Cachexia
Hội chứng suy mòn xảy ra ở bệnh nhân bị suy tim sung huyết, ung thư, AIDS, thận mãn tính và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.
9. Lão hóa
Quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể có thể gây teo cơ delta, phổ biến nhất ở người lớn tuổi. Sự lão hóa sẽ làm giảm chất lượng cơ, lâu ngày dẫn đến giảm khối lượng cơ và mất sức mạnh. Nếu không sớm cải thiện thì bệnh nhân có thể bị tàn tật hoặc suy giảm chức năng.
10. Loạn dưỡng cơ
Loạn dưỡng cơ (Muscular Dystrophy) mặt – vai – cánh tay được xác định chính là nguyên nhân phổ biến làm tăng nguy cơ teo cơ delta. Bệnh lý này thể hiện cho tình trạng mất đi khối lượng cơ và yếu cơ do di truyền.
Loạn dưỡng cơ ở người – Muscular Dystrophy
Loạn dưỡng cơ xảy ra khi gen đột biến làm cản trở quá trình sản sinh và tổng hợp dystrophin. Đây là loại protein quan trọng và cần thiết cho khối lượng, cũng như chức năng bình thường của cơ.
11. Bệnh ở cơ
Viêm cơ delta hay xơ cứng teo cơ một bên khiến cơ không được sử dụng hoặc giảm khả năng vận động lâu ngày. Từ đó gây ra tình trạng suy giảm chức năng và mất đi khối lượng cơ.
12. Một số nguyên nhân khác
Ngoài các nguyên nhân nêu trên, bệnh teo cơ delta cũng có thể xảy ra do một số tình trạng như bỏng, cố định xương do bị gãy, ung thư, hội chứng Guillain-Barre, viêm xương khớp, suy giảm các chức năng của hệ tiêu hóa, có vấn đề về nuốt.
Kỹ thuật chẩn đoán bệnh teo cơ delta
Bệnh teo cơ delta được chẩn đoán dựa vào kết quả kiểm tra lâm sàng và cận lâm sàng.
- Kiểm tra lâm sàng: Bác sĩ chuyên khoa sẽ tiến hành thăm khám tìm kiếm dị tật, các vấn đề ở cột sống, vai và cánh tay bên ảnh hưởng. Sau đó, người bệnh được yêu cầu mô tả triệu chứng và thực hiện một số kỹ thuật kiểm tra để đánh giá khả năng vận động (gồm cả chủ động và bị động), sức cơ, phạm vi chuyển động của 2 bên vai và cánh tay.
Chẩn đoán bệnh teo cơ delta
- Kiểm tra cận lâm sàng: Một số xét nghiệm được chỉ định trong chẩn đoán teo cơ delta:
- Siêu âm: Bác sĩ kiểm tra chiều dài và kích thước của những dải xơ vùng cơ delta.
- Chụp X-quang: Được chỉ định để kiểm tra xương, các khớp xương để từ đó loại trừ một số nguyên nhân.
- Điện cơ đồ: Được yêu cầu điện cơ đồ trong trường hợp nghi ngờ khả năng vận động bị chi phối bởi các tổn thương thần kinh ngoại vi.
- Men cơ: Kỹ thuật này có tác dụng định lượng Creatinin Phosphokinase để kiểm tra quá trình tiêu hủy tế bào cơ dẫn đến teo cơ.
- Giải phẫu cơ: Được thực hiện nhằm đánh giá khả năng xâm lấn và thay thế tế bào cơ trong các tế bào xơ, từ đó đánh giá tình trạng thoái cơ.
*Lưu ý: Bệnh teo cơ delta được chẩn đoán phân biệt với những bệnh lý sau:
- Loạn dưỡng cơ tủy
- Loạn dưỡng cơ Duchenne
- Bệnh cứng đa khớp bẩm sinh
- Liệt đám rối thần kinh cánh tay
Phương pháp điều trị bệnh teo cơ delta
Bệnh teo cơ delta thường được điều trị bằng những phương pháp sau:
1. Vật lý trị liệu
Vật lý trị liệu là phương pháp điều trị chính đối với với bệnh nhân bị mất khối lượng cơ delta. Phương pháp này sẽ kích thích sự gia tăng khối lượng cơ, giảm quá trình xơ hóa, tăng cường sức cơ và phục hồi khả năng vận động cho người bệnh. Dựa vào tình trạng của bệnh này cụ thể và mục đích điều trị, người bệnh sẽ được hướng dẫn các bài tập vật lý trị liệu hoặc vật lý trị liệu bằng hồng ngoại. Cụ thể:
Vật lý trị liệu bằng các tia hồng ngoại
Trong vật lý trị liệu bằng tia hồng ngoại, bác sĩ chuyên khoa sẽ thực hiện siêu âm và điện cao tần để kích thích cơ nhằm tăng tốc độ phục hồi và ngăn teo cơ tiến triển. Thường thì vật lý trị liệu bằng tia hồng ngoại được thực hiện trước khi luyện tập và sau 72 giờ tiến hành mổ cơ delta.
Điều trị bệnh teo cơ delta bằng phương pháp vật lý trị liệu
Bài tập vật lý trị liệu
Một số bài tập vật lý trị điều trị teo cơ delta đó là:
- Tập khép ngang vai.
- Tập gấp khép và xoay ngoài.
- Tập xoay ngoài cánh tay.
- Tập xoay đầu xương cánh tay.
- Tập khớp vai – tay.
- Vận động với sự kết hợp xoay ngoài và gấp khép.
- Vận động khép ngang cánh tay khi đang duy trì tư thế ngồi.
2. Điều chỉnh chế độ ăn uống
Bệnh nhân bị teo cơ delta được khuyên điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý, đầy đủ chất dinh dưỡng giúp ổn định quá trình sinh và tổng hợp protein nhằm tăng cường sức mạnh cùng khối lượng cơ. Từ đó sẽ giúp kiểm soát teo cơ và tăng khả năng phục hồi.
Đặc biệt, bệnh nhân cần đảm bảo sẽ đáp ứng đủ hàm lượng protein cho cơ thể thông qua các loại thực phẩm: Tôm, cá ngừ, đậu phộng, cải brussels, diêm mạch, đậu lăng, hạnh nhân, yến mạch, ức gà, trứng, bông cải xanh, sữa, phô mai.
3. Liệu pháp gen
Liệu pháp gen áp dụng cho bệnh nhân teo cơ delta bẩm sinh do khuyết tật ở bộ gen. Phương pháp này có tác dụng lành gen bị tổn thương, kích thích sự phát triển của những tế bào gen mới.
Liệu pháp gen để hóa lành gen bị tổn thương
Đối với liệu pháp gen, bác sĩ sẽ sử dụng hệ mã gen hóa lành các gen bị tổn thương, gen hai vào nhóm cơ của người bệnh nhằm tăng khả năng tái tạo, phát triển và phục hồi. Dưới tác động trực tiếp lên nguồn gốc bệnh, liệu pháp gen mang lại hiệu quả rất cao.
4. Liệu pháp tế bào
Liệu pháp tế bào dùng cho bệnh nhân teo cơ delta không thể phục hồi bằng vật lý trị liệu và chế độ ăn uống. Tùy vào tình trạng, liệu pháp này có thể được được sử dụng đồng thời với liệu pháp gen để tăng tối đa hiệu quả điều trị.
Liệu pháp tế bào dùng tế bào gốc hoặc nguyên bào cơ ghép vào khu vực tổn thương để tái tạo – bảo vệ những tế bào cơ bị dị tật. Sau khi được tái tạo, những tế bào cơ sẽ tạo ra tế bào mới và kích thích sự phát triển của chúng để điều trị bệnh teo cơ delta.
5. Sử dụng thuốc
Người bệnh được yêu cầu dùng thuốc để ngăn ngừa teo cơ delta, cũng như cải thiện các biểu hiện đi kèm. Một số loại thuốc dùng trong điều trị ngắn hạn cho bệnh nhân có triệu nặng để hạn chế phát sinh tác dụng phụ gồm thuốc tạo cơ, thuốc giảm đau, thuốc kháng viêm,
6. Phẫu thuật
Phẫu thuật điều trị teo cơ delta chỉ được áp dụng cho các trường hợp sau:
Chi phí mổ teo cơ delta cho trường hợp teo cơ nặng
- Teo cơ nặng, có dị tật; không thể điều trị hoặc điều trị thất bại khi áp dụng các biện pháp bảo tồn.
- Teo cơ do chấn thương hoặc các nguyên nhân bệnh lý cần được phẫu thuật phục hồi.
- Teo cơ do chèn ép và bị tổn thương dây thần kinh.
Tùy vào mức độ nghiêm trọng và mục đích điều trị, bệnh nhân teo cơ delta có thể được mổ hở hoặc mổ nội soi. Sau khi phẫu thuật, người bệnh được hướng dẫn tập vật lý trị liệu kết hợp với chế độ ăn uống khoa học để kích thích sự phát triển của tế bào cơ và phục hồi chức năng.
Người bệnh được theo dõi và tái khám mỗi 3 tháng trong thời gian đầu; có thể giãn khoảng cách tái khám 6 tháng, 12 tháng hoặc 24 tháng trong những lần tiếp theo. Việc này giúp đảm bảo teo cơ delta không tái phát, không có biến dạng, làm hạn chế khả năng vận động và đồng thời có biện pháp xử lý khi xuất hiện dấu hiệu bất thường.
Biện pháp phòng ngừa nguy cơ teo cơ delta
Ngoài yếu tố bẩm sinh (khiếm khuyết gen) thì chúng ta có thể giảm nguy cơ teo cơ delta bằng một số biện pháp dưới đây:
- Tập thể dục và vận động 30 – 60 phút mỗi ngày, luyện tập bơi lội hoặc yoga với những bài tập liên quan đến cơ delta.
- Hạn chế tối đa dùng các loại thuốc làm tăng nguy cơ teo cơ được khuyến cáo ở trên, chỉ sử dụng khi thực sự cần thiết và có sự chỉ định của bác sĩ.
- Hạn chế tối đa tiêm thuốc nhiều lần vào vùng cơ delta.
Tập thể dục, vận động mỗi ngày
- Ăn uống lành mạnh, bổ sung đủ chất và đặc biệt đảm bảo bổ sung đủ hàm lượng protein cần thiết cho cơ thể.
- Không hút thuốc lá, rượu bia hay các chất kích thích sẽ làm tăng nguy cơ teo cơ delta.
- Điều trị các tình trạng sức khỏe làm tăng nguy cơ teo cơ như loạn dưỡng cơ, viêm cơ, xơ yếu cơ,…
- Bệnh nhân bị ung thư hoặc chấn thương làm giảm khả năng vận động nên điều trị dự phòng theo hướng dẫn của chuyên gia.
- Bệnh nhân có khiếm khuyết ở bộ gen nên tiến hành khám sức khỏe định kỳ để có thể sớm phát hiện teo cơ và điều trị đúng cách.
Nội dung bài viết trên đây, chúng tôi đã tổng hợp thông tin về teo cơ delta – hậu quả của các bệnh lý về xương khớp. Nếu bạn đang gặp phải tình trạng bệnh lý về xương khớp hãy tiến hành kiểm tra, thăm khám để được chuyên gia tư vấn.
