Mạnh thường quân là gì? Vì sao gọi người từ thiện là mạnh thường quân

11 Tháng Tám, 2022 0 Tuong Nguyen

Thiên tai bão lũ là một trong những vấn đề khí tượng do thiên nhiên gây ra, con người chẳng thể chống lại được. Sau mỗi đợt thiên tai, cuộc sống của người dân gặp vô vàn những khó khăn. Lúc này các mạnh thường quân sẽ đứng ra hỗ trợ tiền, đồ ăn giúp người dân vùng thiên tai xoa dịu nỗi đau mất mát. Mạnh thường quân là gì? Nguồn gốc xuất hiện của từ mạnh thường quân ra sao?

mạnh thường quân

Vợ chồng Thuỷ Tiên, Công Vinh phát quà hỗ trợ tại miền Trung

“Mạnh thường quân” được Việt hóa và sử dụng như thế nào

Từ mạnh thường quân ban đầu là tên của một người nhân nghĩa thời Trung Quốc cổ đại. Sau đó từ ngữ này xâm nhập vào từ điển Việt Nam, trở thành một cụm từ bình thường và không còn nghĩa ám chỉ một người nữa. Cộng đồng người Việt đã sử dụng từ mạnh thường quân ở cách viết thường, sử dụng hàng ngày để chỉ những người có tâm trong việc từ thiện, giúp đỡ người nghèo, người gặp khó khăn hoạn nạn mà không cần báo đáp.

Mạnh thường quân là những người thường xuyên giúp đỡ người khác

Mạnh thường quân là những người thường xuyên giúp đỡ người khác

Qua quá trình sử dụng lâu dài và du nhập tự nhiên vào ngôn ngữ tiếng Việt thì từ “Mạnh Thường Quân” đã được “chung hóa” (không viết hoa) để sử dụng một cách thuận tiện hơn.

Tất nhiên việc sử dụng từ “mạnh thường quân” phải được đặt trong những ngữ cảnh cụ thể. Ngoài sử dụng từ “mạnh thường quân” để chỉ những người có tấm lòng thơm thảo, thích cứu giúp đời có thể thay bằng từ “nhà hảo tâm”, “nhà từ thiện”. Tuy nhiên thì ý nghĩa và biên độ ảnh hưởng của những từ trên thì lại không hoàn toàn trùng khớp với nhau.

Mạnh thường quân là ai?

Mạnh Thường Quân (chữ Hán: 孟尝君, ? – 279 TCN) tên gọi thật là Điền Văn (田文) – một người cụ thể trong lịch sử. Ông là một thân vương là tới chức Tể tướng của nước Tề thời Chiến Quốc. Sử sách ghi nhận ông là người vô cùng giàu có, tài sản đồn điền trải dài ở nhiều nơi. Với lối sống phóng khoáng, có lòng nghĩa hiệp, ông đã chiêu hiền đãi sĩ khắp cả nước và xây phủ riêng để văn võ sĩ có chỗ tá túc miễn phí. Có những lúc trong phủ của ông có tới vài nghìn môn khách tới ở, ca hát múa võ cả ngày.

Mạnh Thường Quân là một con người có thật trong lịch sử

Mạnh Thường Quân là một con người có thật trong lịch sử

Mạnh Thường Quân lúc đầu cũng không có gì quá nổi bật, cũng chỉ giống với các công tử cùng thời. Tuy nhiên sau khi có sự trợ giúp của Phùng Hoan và khi rơi vào cảnh hoạn nạn mới thấm rõ sự nhân nghĩa, để lại danh tiếng cho đời sau ca tụng.

Tại sao Mạnh Thường Quân lại được ca ngợi, ghi danh sử sách?

Như đã nói ở trên, mạnh thường quân là người giàu có lại vô cùng nghĩa hiệp, ông đã chiêu hiền đãi sĩ khắp dân gian và thu được rất nhiều môn khách giỏi về ở trong phủ. Các môn khách có thể tự do ra vào, tự do nán lại và có thể ra đi bất cứ lúc nào, không có sự ràng buộc giống như nô bộc.

Trong phủ của Mạnh Thường Quân có rất nhiều môn khách

Trong phủ của Mạnh Thường Quân có rất nhiều môn khách

Tuy nhiên thì không phải môn khách nào cũng thực sự tử tế, hiền tài. Ở thời đó có rất nhiều môn khách ham ăn lười làm, gắn mác môn khách để được đi ngao du đó ăn, ăn trực nằm chờ. Phần lớn họ có tâm thế ăn bám, khi công tử còn giàu thì nịnh bợ, khi công tử thất thế thì họ bạc bẽo dứt áo ra đi.

Phùng Hoan là một trong những môn khách được Mạnh Thường Quân chiêu nạp mời về phủ. Người này vẻ ngoài ăn mặc rách rưới, mặc kệ sự đời. Khi gặp Mạnh Thường Quân có hỏi rằng: Nhà người có tài năng gì đặc biệt hay không? Phùng Hoan thưa rằng: Không, tôi chẳng có tài cán gì, chỉ xin một chỗ tá túc dung thân. Mạnh Thường Quân cũng không nói gì và chỉ cười rồi cho ở lại.

Vì nuôi nhiều môn khách nên chi phí mỗi ngày Mạnh Thường Quân phải bỏ ra vô cùng lớn. Chi phí này chủ yếu dựa vào bổng lộc triều đình, tiền thuế phí địa tô thu từ dân. Có một năm không thu được tô thuế từ dân, Mạnh Thường Quân đã cử Phùng Hoan đi kiểm tra và đòi tiền. Khi tới nơi, cám cảnh người dân nghèo do thiên tai, nạn dịch, Phùng Hoan đã nhân danh Mạnh Thường Quân mà miễn tô thuế cho dân năm đó, tuyên bố xóa hết nợ, rồi đốt hết mọi giấy tờ khế ước vay nợ. Nhờ thế Ấp Tiết mới có khả năng duy trì, cố gắng làm lụng phát triển và khôi phục lại đời sống dân cư sớm,

Khi về bẩm báo, Phùng Hoan đã báo cáo lại sự việc cho Mạnh Thường Quân. Mặc dù Mạnh Thường Quân vô cùng tức giận nhưng vì hai chữ nhân nghĩa nên ông cũng bấm bụng bỏ qua. Được một vài năm sau, Tề Vương nghe lời bịa đặt của nước Tần, cho rằng Mạnh Thường Quân được lòng dân, công cao lấn chúa uy hiếp tới ngôi vương nên đã cho tước bỏ chức vị Tể tướng, thu ấn. Các môn khách trong phủ thấy công tử sa cơ thất thế đều nhanh chóng rời đi, duy chỉ có Phùng Hoan ở lại.

Mạnh Thường Quân theo Phùng Hoan trở về Tiết Địa sinh sống, người dân ở đây sau lần được miễn tô thuế thì vô cùng biết ơn Mạnh Thường Quân, nghe tin ông về đây sống đã chuẩn bị từ sớm, đi ngoài trăm dặm để đón ông. Lúc này Mạnh Thường Quân mới nhìn sang Phùng Hoan và nói: Quả thực cuối cùng ta cũng nhìn ra nhân nghĩa, cảm nhận được nhân nghĩa rồi.

Cuối cùng Mạnh Thường Quân cũng hiểu ra bản thân thiếu nhân nghĩa

Cuối cùng Mạnh Thường Quân cũng hiểu ra bản thân thiếu nhân nghĩa

Câu chuyện này đã xây dựng được hình tượng đa mưu túc trí của các bậc anh hùng, môn khách hiền tài thời xưa, không uổng công các công tử nuôi trong phủ. Mạnh Thường Quân lúc đầu giàu có không thiếu thứ gì, nhưng Phùng Hoan đã nhận ra rằng ông thiếu một chút nhân nghĩa, chưa thực sự được lòng dân. Sau sự kiện xóa địa tô, Phùng Hoan đã giúp Mạnh Thường Quân xây dựng nốt chút nhân nghĩa, hoàn thiện một nhân vật ghi danh vào sử sách.

Câu chuyện trên cũng phần nào lý giải được tại sao Mạnh Thường Quân lại được ghi danh sử sách, khi nhắc tới mạnh thường quân chúng ta thường liên tưởng tới hai chữ nhân nghĩa, thích giúp đỡ người đang gặp khó khăn. Về việc Mạnh Thường Quân chiêu tài nhân sĩ cũng là một trong những cách củng cố địa vị, phô trương thanh thế tuy nhiên nó cũng chẳng được lâu. Muốn thanh danh mình được lưu lại ngàn đời thì ông cần phải có thêm nhân nghĩa. Điều này đã được Phùng Hoan xây dựng và lắp ráp thành một Mạnh Thường Quân hoàn chỉnh.

Một trí giả cũng chiêm nghiệm rằng trời đất phong ba bão táp khó lường, con người có lúc thăng lúc trầm, lúc giàu lúc nghèo, lúc thảnh thơi lúc khó khăn. Thế giới cũng trắng đen lẫn lộn, không biết ai mới là người nắm lấy tay ta phút cuối cùng khi trắng tay. Biết lấy lòng người làm căn cố thì khi hoạn nạn có giúp đỡ sẽ vực dậy tốt hơn, đó cũng là cách biết chừa đường lui cho mình. Liên tưởng tới những người lãnh đạo, người nắm quyền nên biết nhìn xa trông rộng, có thể giống như Phùng Hoan thời Chiến quốc thì dân mới an, cuộc sống mới ấm no.

Tổng hợp lại chúng ta đã cắt nghĩa và nêu được nguồn gốc của từ mạnh thường quân là gì. Ban đầu đây là tên một nhân vật có thực nhưng sau đó tên của người này đã được chung hóa để chỉ những tấm lòng thơm thảo thích cứu vớt những người đang gặp khó khăn trong cuộc sống.

Bài viết liên quan